Cmentarz Wojskowy na Powązkach został założony ponad 100 lat temu. Po odzyskaniu w 1918 r. przez Polskę niepodległości cmentarz został przejęty przez władze Wojska Polskiego i oddany w zarząd Kurii Biskupa Polowego. W czasach II Rzeczypospolitej spoczęli na nim uczestnicy powstań: listopadowego, styczniowego, wielkopolskiego, powstań śląskich, bohaterowie wojny polsko-bolszewickiej i walk o granice Rzeczypospolitej.
Podczas okupacji na Powązkach chowano, zwykle pod przybranymi nazwiskami, członków polskiego ruchu oporu, m.in. Jana Bytnara (jako Jana Domańskiego). W latach 1945–1947 na cmentarz przenoszono ekshumowane ciała powstańców i osób cywilnych pogrzebanych na terenie miasta w czasie powstania warszawskiego. W zajmujących zwarty obszar kwaterach pochowano poległych w powstaniu żołnierzy Armii Krajowej, m.in. ze zgrupowań oraz batalionów „Zośka”, „Parasol”, „Golski”, „Gustaw” oraz „Kiliński”. 1 sierpnia 1946, w drugą rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, w kwaterze A-26 odsłonięto pomnik Gloria Victis.
29 października uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 1 im. ppłka pil. Mariana Pisarka, członkowie MKH im. AK ZR udali się na Cmentarz Wojskowy na Powązkach, gdzie zapalili znicze na grobach Bohaterów Polskiego Państwa Podziemnego podczas II wojny światowej.
W trakcie naszej wycieczki odwiedziliśmy i zapaliliśmy znicze na wielu grobach, m.in. znajdujących się w „Kwaterze Smoleńskiej” (znajdują się tam groby 28 ofiar katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku) i na tzw. kwaterze „Na Łączce”, gdzie pochowani zostali pomordowani przez Urząd Bezpieczeństwa w latach 1945–1956. 27 września 2015 odsłonięto tam Panteon – Mauzoleum Żołnierzy Wyklętych-Niezłomnych.
Następnie udaliśmy się do Dolinki Katyńskiej, która jest najważniejszym w Warszawie miejscem upamiętnienia ofiar zbrodni katyńskiej w 1940 r. W Dolince Katyńskiej znajdują się dwa pomniki w postaci krzyży, oficjalnie odsłonięte 31 lipca 1995 roku. Odbywają się tam oficjalne uroczystości rocznicowe upamiętniające ofiary zbrodni ludobójstwa dokonanego przez sowieckich funkcjonariuszy z NKWD. Spontanicznie wytworzyła się tradycja zapalania w Dolince Katyńskiej zniczy: w Zaduszki oraz w dniach 3 kwietnia – rocznica pierwszego transportu z Kozielska do Katynia 3 kwietnia 1940 roku, 13 kwietnia (Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej), a także 1 sierpnia – rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego, 1 września z okazji rocznicy wybuchu II wojny światowej) oraz 17 września – rocznica agresji ZSRR na Polskę w 1939 roku.
Odwiedziliśmy także Kwaterę Harcerskiego Batalionu Armii Krajowej „Zośka”, gdzie znajdują się 174 groby, w większości harcerzy – członków Szarych Szeregów i Batalionu „Zośka”, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Pierwszą osobą pochowaną w tym miejscu – 3 kwietnia 1943 – był Jan Bytnar ps. „Rudy”, odbity 26 marca w akcji pod Arsenałem. Przy uzyskaniu zgody na jego pochowanie (pod przybranym nazwiskiem Jana Domańskiego) uzyskano jednocześnie zgodę zarządu nekropolii na zajęcie przyległego terenu na kolejne pochówki. Miejsce to wskazał Tadeusz Zawadzki ps. „Zośka”. Cechą charakterystyczną kwatery są ustawione na grobach białe brzozowe krzyże. Prostopadle do linii grobów znajduje się również mogiła symboliczna w formie muru obłożonego czarnym sjenitem. Wyryto na nim dziesiątki nazwisk poległych żołnierzy związanych z Grupami Szturmowymi i Batalionem „Zośka”, którzy nie mają swoich grobów na Powązkach, gdyż w większości przypadków ich ciał nie odnaleziono.
Podczas pobytu na warszawskich Powązkach odwiedziliśmy grób naszego Przyjaciela, płk. prof. Jerzego Majkowskiego ps. „Czarny” – uczestnika Powstania Warszawskiego i jednego ze współzałożycieli Międzyszkolnego Klubu Historycznego im. Armii Krajowej Ziemi Radzymińskiej.
Cześć i Chwała Bohaterom!!!
Opr. i zdjęcia W. Kolatorski
