W kwietniu 1942 roku zapadła decyzja o powstaniu struktur Armii Krajowej na terenie powiatu radzymińskiego. Nastąpiło to podczas narady przywódców organizacji niepodległościowych, która odbyła się w Radzyminie przy ul. 11 Listopada w mieszkaniu ppor. Henryka Kutznera ps. „Doliwa”.
Komendantami radzymińskiego obwodu AK – kryptonim „Rajski Ptak” byli: do września 1943 roku major Witold Kitkiewicz ps. „Marian”, a następnie major Edward Nowak ps. „Jog”. Łącznie w obwodzie było około 4 tysięcy żołnierzy zorganizowanych w 57 plutonach liniowych piechoty, plutonach specjalistycznych i służbach.
Po upadku Powstania Warszawskiego jednostki AK na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostały zdemobilizowane. Dlatego w styczniu 1945 roku gen. Leopold Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu Armii Krajowej. Straty AK wyniosły ponad 100 tys. poległych i zamordowanych żołnierzy. Ok. 50 tys. Żołnierzy Niezłomnych zostało wywiezionych do Związku Radzieckiego, gdzie zostali uwięzieni między innymi w Riazaniu, Borowiczach oraz Ostaszkowie. Do sowieckiego więzienia trafił również generał Leopold Okulicki – ostatni Komendant Główny AK, sądzony w tzw. „procesie szesnastu” przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, który został zamordowany przez stalinowskich oprawców w więzieniu na Łubiance w Moskwie.
Losy radzymińskich żołnierzy Armii Krajowej spod znaku „Rajskiego Ptaka” były równie tragiczne. Część z nich została aresztowana przez funkcjonariuszy NKWD i umieszczona w obozach przejściowych w Ostrówku, Tłuszczu oraz Rembertowie. Wielu wywieziono w głąb ZSRR do łagrów „na nieludzkiej ziemi”. Ci, którzy wrócili do domów jeszcze długo byli nękani przez NKWD i rodzimych komunistów.
Z okazji 77. rocznicy powstania struktur Armii Krajowej Obwodu „Rajski Ptak-Burak”, 20 kwietnia uczniowie z MKH im. AK ZR udali się na radzymińskie cmentarze i do miejsc upamiętniających walkę naszych Przodków o wolną Polskę, aby odmówić modlitwę i zapalić znicze, m.in. na grobach Żołnierzy Armii Krajowej oraz miejscach upamiętniających Bohaterów Ziemi Radzymińskiej, m.in. w Rejentówce oraz w Mokrem – przy obelisku mjr. Stefana Waltera.
Opr. i zdjęcia W. Kolatorski
